Van bovenstaande afbeelding is heel weinig bekend. Alleen dat de foto ergens tussen 1880 en 1885 op Muizenberg Beach in Zuid Afrika is gemaakt. Het is de oudste foto van een massastranding die ik heb kunnen vinden. De mensen op de foto zullen zich ongetwijfeld hebben afgevraagd hoe deze grote zeedieren zo hulpeloos op het strand zijn geraakt. En die vraag is nu nog springlevend.

Door Leonard Boekee
Met dank aan Annemieke Podt en Bas Wassink

 

De trieste beelden van de negen dode orka’s in Nieuw-Zeeland uit 2014 gingen de hele wereld over. Onderzoekers staan nog voor een raadsel wat de oorzaak is van deze noodlottige stranding. Massastrandingen van walvisachtigen, zoals grienden en zwarte zwaardwalvissen, komen geregeld voor. Orka’s stranden relatief gezien maar heel weinig. Een stranding van een hele groep is – gelukkig – een zeldzaamheid. Maar wat zou er nu achter zo’n massastranding kunnen zitten?

Als we de statistieken bekijken valt meteen op dat Nieuw Zeeland hoog scoort als het gaat om massastrandingen (een stranding is een massastranding als er 3 of meer dieren bij betrokken zijn).

Vanaf 1972 gaat het om totaal zeven stuks. In 1955 strandden er zeventien orka’s bij Paraparaumu. Later bleek dit om het – toen onbekende – ecotype D te gaan dat leeft in de sub-antarctische ocean.

In de jaren 80 strandden er nog eens twaalf orka’s bij de Chatham Eilanden. Tijdens het jagen op roggen bij ondiepe zandbanken maken individuele orka’s wel eens een inschattingsfout en komen ze met eb vast te zitten. Vaak blijven de familieleden in de buurt en komt de waaghals bij vloed op eigen kracht of met menselijke hulp weer los. Het gaat daarbij om orka’s die behoren tot de vaste bezoekers van de kustwateren. De dieren kennen het terrein goed en zijn gewend om in ondiep water te jagen.

Beached Type D orcas. New Zealand, 1955. Picture: Orca Research Trust Archives / Te Papa Museum, Wellington

Gestrande Type D orka’s. Nieuw Zeeland, 1955. Foto: Orca Research Trust Archives / Te Papa Museum, Wellington

alinealijn

Een wereldwijd fenomeen

Maar Nieuw-Zeeland is niet het enige land met massastrandingen van orka’s. Orka’s zijn wereldwijd verspreid en dat is ook terug te zien in de statistieken. Zo zijn er verslagen van massastrandingen op Vancouver Eiland, Mexico, Groenland, Alaska en Noorwegen. In 2013 vonden er twee massastrandingen plaats; in IJsland en Australië. De grootste gedocumenteerde stranding was in april 1957 in Newfoundland. Negentien tot 25 orka’s kwamen, hoogstwaarschijnlijk door zee-ijs, in de problemen en belandden op het droge. Ook in de Zee van Ochotsk bij Japan zijn er verschillende massastrandingen geweest doordat orka’s ingesloten raakten door het ijs. Zie ook de video hieronder.

 

 

alinealijn

Goede afloop in Noorwegen

Bij de meeste strandingen zijn er dodelijke slachtoffers te betreuren maar een bijzondere stranding in Noorwegen liep voor alle orka’s goed af. In 1981 zwemmen er ongeveer 30 orka’s rustig rond in de Austnesfjord (Lofoten). Plotseling komen veertien groepsleden op hoge snelheid in de richting van de kust. Een groot mannetje springt uit het water en landt op de met wier begroeide rotsen. De andere dertien orka’s stranden één voor één. Vijf weten zich weer terug te worstelen naar het diepe maar de rest zit vast in een dodelijke val. Gelukkig helpen toegestroomde bewoners van de fjord en kunnen de dieren zich een paar uur later bij de rest van de groep voegen. Waarschijnlijk probeerden de orka’s vis bijeen te jagen door gebruik te maken van de kustlijn en is er een inschattings- of communicatiefout gemaakt.

 

“Bij veel massastrandingen zijn groepen betrokken die normaal in de open zee leven.”

Het gevaar van onbekende kustwateren

Risico’s nemen of fouten maken bij het jagen is duidelijk één van de oorzaken van strandingen bij orka’s. Maar er lijkt nog een belangrijkere factor een rol te spelen. Bij veel massastrandingen zijn groepen betrokken die normaal in de open zee leven. De dieren zijn onbekend met de gevaren van stromingen, ondiepten en getijden in de kustwateren. Die onervarenheid kan leiden tot verkeerde beslissingen of paniekreacties met soms fatale gevolgen. Ook de groep die laatst strandde bij Nieuw-Zeeland behoorde tot een onbekende offshore populatie. De sterke slijtage van de tanden suggereert dat er vooral haai op het menu stond. Verder waren de dieren in een gezonde conditie en kan een onderzeese aardbeving of ernstige geluidsoverlast niet de oorzaak van de stranding zijn geweest. Waarschijnlijk heeft ook hier onervarenheid met het gebied tot fouten of ongelukken geleid. Wat precies die fout of dat ongeluk is geweest valt niet meer te achterhalen. En dat houdt het mysterie rondom massastrandingen nog steeds in leven.

 

alinealijn

Meer doen?

Lees meer over de orka’s van Nieuw-Zeeland en steun het goede werk dat Dr. Ingrid Visser en haar team doen met een donatie. Ga naar www.orcaresearch.org

 

alinealijn

Bronnen

Comments

comments

Related Posts