De orka's van Newfoundland & Labrador

Iedereen heeft wel gehoord van de orka’s die leven voor de Noord-Amerikaanse westkust. Maar ook de oostkust wordt regelmatig bezocht door orka’s. Alleen is hier veel minder van bekend. Hoog tijd om eens kennis te maken met deze populaties.

Geschreven door Arlene W. Erven / Juni 2020

Voordat in 2002 begonnen werd met serieuze studies, was er zeer weinig bekend over orka’s in Newfoundland en Labrador. Dat orka’s hier al heel lang voorkomen blijkt wel uit het feit dat ze een belangrijke rol spelen in de kunst en rituelen van de mensen die er drieduizend jaar geleden woonden. De historische objecten en gravures die te zien zijn op de Port aux Choix National Historic Site zijn een bewijs hiervan.

Een 3000 jaar oud beeldje van een orka. Te zien bij Port aux Choix National Historic Site. (Foto © David Snow, Wildland Tours)

Start van de studie
Eind jaren negentig van de vorige eeuw kwamen lokale vissers uit het zuiden van Labrador steeds meer orka’s tegen, vaak in grote aantallen. Uit hun observaties leken de walvissen zich te voeden met haring, lodde, zalm en makreel. Na jaren van studie bleek dat het menu van deze orka’s uitgebreid kon worden. Er werden orka’s gezien die dolfijnen doodden en er kwamen meer en meer aanwijzingen voor aanvallen op dwergvinvissen en bultruggen. David Snow, walvisbioloog en eigenaar van Wildland Tours in St. John’s, ontving talloze meldingen van orka-waarnemingen. Dave begon toen met een meer systematische studie van de locaties en aantallen. Locals in Battle Harbor, een eilandgemeenschap en National Historic Site voor de zuidkust van Labrador meldden ook frequente waarnemingen. Bioloog Paul Alcock van Northland Discovery Boat Tours in St. Anthony, rapporteerde vanaf eind jaren 90 iedere zomer frequente waarnemingen. Door de jaren heen hebben Paul en naturalist Steve Sheppard talloze foto’s bijgedragen aan een groeiende database.

Ontmoetingen
Ik ontmoette Dave Snow voor het eerst toen ik naar Newfoundland reisde om deel te nemen aan een Whale Study Week in 1999. De focus van die reis lag op op het documenteren en fotograferen van bultruggenstaarten voor de catalogus in Allied Whale, Bar Harbor, Maine. Tijdens mijn tijd met Dave ging ons gesprek vaak over andere walvissoorten in de wateren van Newfoundland, inclusief orka’s. Dit was de eerste keer dat ik me bewust werd van een westelijke Noord-Atlantische populatie. Dave gaf aan dat hij in augustus 2002 een Southern Labrador Adventure naar Battle Harbor, Labrador aan het plannen was, in de hoop orka’s te zien. Omdat ik erg geïnteresseerd was in deze dieren, vroeg ik of ik mee mocht. Tijdens die excursie kwamen we geen orka’s tegen, maar na overleg met de lokale bevolking besloot Dave dat begin september een betere tijd was om orka’s te spotten. Hoewel we in 2002 niet succesvol waren, kwamen er meldingen van orkawaarnemingen bij Twillingate, St. Anthony, St. John’s en vanaf de veerboot die vaart tussen St. Barbe, Newfoundland en Blanc Sablon, Labrador.

Onze kleine groep keerde in september 2004 terug naar Battle Harbor en op onze eerste dag op het water kwamen we een familie van vijf orka’s tegen – een groot mannetje, 2 vrouwtjes en 2 kalveren.

Vijf orka’s bij Battle Harbour, Labrador, 2004 (© David Snow, Wildland Tours)

Ik keerde terug naar dit gebied met Dave en in studiegroepen in september 2005, 2006, 2007, 2008 en 2009. In augustus 2007, 2008 en 2009 ben ik in m’n eentje gegaan. In 2005 kwamen we een groep tegen dat uit vrouwtjes, jonge dieren en een kalf bestond. Deze orka’s vielen drie bultruggen lastig door in de buurt te zwemmen en ongeveer 10 minuten lang te vocaliseren. De bultruggen reageerden met luide trompetgeluiden. Om redenen die alleen bekend zijn bij de orka’s, gingen ze niet door met een aanval. Dave Snow nam de geluiden van de orka’s op; de allereerste opname van orka’s uit deze noordelijke populatie. Rond 2008-2009 was de nieuwsgierigheid naar orka’s rond Newfoundland aanzienlijk gegroeid en kwamen er steeds meer meldingen van waarnemingen van lokale vissers, particulieren en een groeiende industrie van tourbootoperators. We ontdekten dat Trinity Bay en Bonavista Bay hotspots waren voor orka’s. Touroperator Kris Prince of Sea of Whales Adventures en zijn vriend Reg Kempen ontwikkelden een catalogus en website over de orka’s die het gebied bezochten. De eerste foto’s zijn gemaakt in 2007 en tot op de dag van vandaag worden bezoekende pods gedocumenteerd en gefotografeerd. De foto’s van Kris, Reg en andere mensen in de gebieden Trinity en Bonavista worden ook toegevoegd aan de groeiende North Atlantic Orca catalogus.

“Rond 2008-2009 was de nieuwsgierigheid naar orka’s rond Newfoundland aanzienlijk gegroeid en kwamen er steeds meer meldingen van waarnemingen van lokale vissers, particulieren en een groeiende industrie van tourbootoperators.”

Kris Prince geniet van een ontmoeting met een jonge orka. Trinity, NL, 2017. (© Reg Kempen, Sea of Whales Adventures)

Saint-Pierre – Foto’s van het Butterfly Girl uit 2012 en haar vermoedelijke zoon, een foto uit 2015 (© Joel Detcheverry)

In 2007 hoorden we ook van frequente waarnemingen bij Saint-Pierre et Miquelon. Ik heb in 2013 contact gehad met Joel Detcheverry om hem te informeren over onze orkastudies. Joel stuurde me informatie en honderden foto’s die hij had gemaakt. Ik begon met het ontwikkelen van een Saint-Pierre et Miquelon Orca catalogus waaraan hij nog steeds toevoegt. Joel ziet vrijwel iedere zomer bekende, maar ook veel onbekende orka’s. Ook maakte hij diverse geluidsopnames. Van sommige orka’s hebben we een lange geschiedenis van waarnemingen. Neem bijvoorbeeld dit duo. Het vrouwtje werd voor het eerst gezien in 2004 bij Battle Harbor, Labrador. Ze heeft witte pigmentvlekken bij de basis van haar rugvin, dus noemden we haar Butterfly Girl. Het mannetje werd voor het eerst waargenomen bij Saint-Pierre in 2010. Deze orka’s werden vaak samen gezien bij Saint-Pierre, voor het laatst in september 2019. Ook zijn ze samen gezien bij Twillingate in 2013 en Trinity in 2018.

Citizen science
Dankzij de verzameling van gegevens en foto’s over een periode van 20 jaar leerden en leren we steeds meer over de westelijke Noord-Atlantische orkapopulatie. Gedurende deze tijd heb ik persoonlijk contact gemaakt via e-mails, telefoontjes en bezoeken aan de mensen en touroperators die het meeste succes hadden. Deze mensen bleven op hun beurt honderden foto’s bijdragen aan Dave Snow en mijzelf. Deze groeiende collectie hielp me om in 2014 de beslissing te nemen om een Newfoundland- en Labrador Orca catalogue te maken. Ik ben overigens geen bioloog, maar je zou me ‘citizen scientist’ kunnen noemen. Ik woon in het door land omgeven Ontario en kijk ernaar uit om elke zomer terug te keren naar de oostkust om tijd door te brengen met walvissen, ongeacht de soort.

Enkele dingen die we hebben geleerd
‘Onze’ orka’s hebben een levensstijl die vergelijkbaar is met de Bigg’s orka’s. Ze trekken van de kust van Zuid-Labrador langs de noordoostkust van Newfoundland naar de zuidkust en naar Saint-Pierre et Miquelon. Een van de orka’s bracht zelfs een kort bezoek aan Matane, Quebec, nadat hij Burgeo, Newfoundland, had verlaten. Veel groepen orka’s hebben geen vast groepsverband van waarneming tot waarneming en van jaar tot jaar. Het ene jaar zien we 2 of 3 individuen met een groep zwemmen en het volgende jaar worden ze gezien met een totaal andere groep. Een uitzondering hierop is een groot mannetje met een voorovergebogen rugvin (het D-mannetje) die altijd vergezeld gaat met een vrouwtje met een opvallende inkeping in de rugvin; mogelijk zijn moeder. Dit paar werd eind jaren 90 voor het eerst waargenomen bij het zuiden van Labrador. In 2014 was bij Trinity de meest recente waarneming.

D-mannetje en zijn vrouwelijke gezelschap, Trinity, NL (© Kris Prince, Sea of Whales Adventures)

Leven in ‘losse verbanden’
Dave Snow nam contact op met John Ford, de bekende orka-onderzoeker uit British Columbia, die suggereerde dat we deze groepen ‘losse verbanden’ kunnen noemen omdat ze niet bij elkaar blijven in pods, zoals orka’s in het noordwesten van de Grote Oceaan. Van wat we gelezen hebben over orkapopulaties bij IJsland en Noorwegen, lijkt het er op dat de oostelijke Noord-Atlantische groepen in vergelijkbare ‘losse verbanden’ leven. Wat betreft dieetvoorkeuren, zijn we geneigd de orka’s bij Newfoundland en Labrador ‘generalisten’ te noemen, aangezien hun dieet bestaat uit vissen, zeevogels, zeehonden, dolfijnen, dwergvinvissen en, na het zien van enkele aanvallen, waarschijnlijk ook bultruggen. De zomer van 2010 was opmerkelijk dankzij diverse aanvallen van orka’s op dwergvinvissen. Een grote groep orka’s, waaronder het D-mannetje en zijn vrouwelijke metgezel, en verschillende andere soortgenoten die we uit onze studies hadden leren kennen, doodden een dwergvinvis in Tors Cove, ten zuiden van St. John’s. Dave Snow zat op een van de boten en observeerde deze aanval. Sommige dieren uit deze groep waren ook betrokken bij het doden van dwergvinvissen bij Cape Spear, Torbay, Trinity en Twillingate. Joel Detcheverry is ook getuige geweest van een soortgelijke aanval bij Saint-Pierre et Miquelon.

Het werk gaat door
David Snow stierf zeer onverwacht in april 2017, maar onze studiegroep blijft de Orca-Catalogue updaten. Vanaf 2020 zijn er 152 geïdentificeerde orka’s in de Newfoundland- en Labrador-catalogus. Dit is geen nauwkeurige weergave van de populatiegrootte, aangezien ik tientallen foto’s heb die niet van ID-kwaliteit zijn. Er zijn 96 geïdentificeerde orka’s in de Saint-Pierre et Miquelon-catalogus, en ook daar hebben we veel foto’s die niet van ID-kwaliteit zijn. Van de 96 walvissen in de Saint-Pierre-catalogus zijn er 14 dieren die in beide catalogi staan. Veel van de Saint-Pierre-orka’s zijn gezien op locaties zoals St. Anthony, Trinity en Twillingate en vice versa. Bijna elk jaar verschijnen er ook grote groepen orka’s. Zij gedragen zich schuw en houden afstand van boten. Sommige van deze groepen bestaan uit wel 30 tot 50 dieren. Onderzoekers hebben vanuit de lucht zelfs groepen van maar liefst 100 orka’s waargenomen in gebieden zoals Grand Bank. Omdat dit een locatie is die bekend staat om de rijkdom aan vissoorten, komen de orka’s hier waarschijnlijk samen om te genieten van een overvloedig buffet. Een van de positieve punten die ons opvalt, is dat er elk jaar nieuwe kalveren gesignaleerd worden, waarvan sommige van vrouwtjes die we al eerder hebben gecatalogiseerd. We zien dit als een teken dat dit een gezonde populatie is. De orka’s in deze regio hebben weinig last van scheepvaartverkeer en milieuvervuiling. De wateren van Newfoundland en Labrador zijn gelukkig relatief ongerept.

“Helaas is er momenteel niemand anders die de populatie van de westelijke Noord-Atlantische Oceaan actief bestudeert en fotografeert”

Ik wil David Snow in het bijzonder loven voor zijn baanbrekende orka-onderzoek in Newfoundland en Labrador. Maar ook Kris en Shawna Prince en Reg Kempen van Sea of Whales Adventures in Trinity, Joel Detcheverry in Saint-Pierre et Miquelon en Paul Alcock van Northland Discovery Boat Tours in St. Anthony. En natuurlijk al die andere mensen (te veel om op te noemen) die bijdragen aan onze catalogi. We hebben ook contact met een groep wetenschappers in Manitoba, Canada, die de Arctic Orca Catalogue ontwikkelt. We kijken ernaar uit om de orka’s in onze catalogi te vergelijken, en we zijn er redelijk zeker van dat we enkele matches zullen vinden, aangezien deze orka’s een zeer groot leefgebied hebben. Helaas is er momenteel niemand anders die de populatie van de westelijke Noord-Atlantische Oceaan actief bestudeert en fotografeert. Het is onze hoop dat naarmate deze orka’s bekender worden, onderzoekers geïnteresseerd raken en naar Newfoundland en Labrador komen. We delen graag onze kennis en helpen uiteraard mee bij toekomstige studies naar deze bijzondere dieren.

Over de auteur

Arlene Erven is een walvisliefhebber die in Ontario, Canada woont. Ze heeft ongeveer 20 jaar als ‘citizen scientist’ en vrijwilliger doorgebracht met het bestuderen en fotograferen van bultruggen en orkapopulaties in de wateren rond Newfoundland en Labrador. Voor Arlene is elke dag op het water met walvissen een goede dag! Een selectie van haar foto’s kan bekeken worden op Flickr (Haar gebruikersnaam is echo8).